نگاهی به فیلم آخرین خنده The Last Laugh
- بازیگران: امیل یانینگز ـ جرج جان و …
- فیلم نامه: کارل مایر
- کارگردان: ف. و. مورنائو
- ۹۰ دقیقه؛ محصول آلمان؛ سال ۱۹۲۴
- ستاره ها: ۳/۵ از ۵
پیشرو
خلاصه ی داستان: پیرمردِ دربانِ هتل، که عاشق شغلش است و به آن افتخار می کند، بعد از اینکه از سوی مدیر هتل به دلیلی واهی اخراج و به کارِ تمیز کردنِ دستشویی هتل گمارده می شود، دچار مشکلات روحی و روانی شدیدی می گردد …
یادداشت: به نظرم به جای تحلیل داستانِ فیلم، می شود به دستاوردهای فیلمی پیشرو، در حال و هوای اکسپرسیونیستی، از کارگردانی نابغه حرف زد که نسبت به زمان خودش بسیار جلوتر بود و زبانی پایه گذاری کرد که هنوز هم فیلمسازان متعدد در دنیا، از آن پیروی می کنند. مورنائو برای روایت این فیلم، تقریباً از هیچ میان نویسی استفاده نمی کند. آنجا هم که یک بار میان نویس را می بینیم، حکایت جالبی دارد؛ کمپانی ای که فیلم را تهیه کرده بود، از پایان تلخ اثر رضایت نداشت و اجازه نداد که مورنائو فیلم را با در حضیض بودنِ پیرمرد تمام کند، در نتیجه قرار شد پایان اینگونه تغییر کند که پیرمرد به ثروتی بادآورده برسد و حالا به مقابله با کسانی بپردازد که او را به این حال و روز انداخته اند! پایانی که تحمیلی بودن و اضافه بودنش در کلیت اثر، آزاردهنده است و مورنائو با دیدی بسیار نبوغ آمیز، به این قضیه واقف بود در نتیجه میان نویسی اضافه کرد بدین مضمون که فیلم در واقع باید تمام می شد اما نویسنده دلش به حال پیرمرد سوخت و پایانی غیرممکن را برایش رقم زد! دستاوردهای بصری مورنائو و فیلمبردارش کارل فروند برای نشان دادن حالات مختلف پیرمرد و احساسات درونی اش، اعجاب انگیزند. مثلاً در جایی که مدیر هتل قرار است حکم اخراج پیرمرد را به دستش بدهد، دوربین از پشتِ درِ شیشه ایِ مشبک این صحنه را می گیرد و وقتی که پیرمرد پاکت را باز می کند تا بخواند، دوربین با حرکتی رو به جلو، همراه با یک کات و سپس یک سوپرایمپوزِ کوچک، به اصطلاح از شیشه می گذرد و در ادامه ی حرکتش، به پیرمرد می رسد که با تعجب در حال خواندن نامه است. این حرکتِ رو به جلو، گذشتن از در و در نهایت، رسیدن به پیرمرد، نه تنها یک دستاورد شگفت انگیز در پیشبرد زبان سینمایی ست و تمهیدی ست که هنوز هم به عناوین مختلف در سینما از آن بهره گرفته می شود، بلکه تمهیدی ست برای نشان دادن عمق فاجعه ای که دارد بر سرِ پیرمردِ بینوا نازل می شود. یا دقت کنید به صحنه هایی که پیرمرد از شدت افسردگی مست کرده و همه چیز را کج و معوج می بیند. حرکت چرخشی دوربین برای نشان دادن سرگیجه ی او و از آن عجیب تر، دوربینِ روی دستی که با لرزش فراوان قرار است ذهنیت متلاطم این پیرمردِ رو به اغما را نشانمان بدهد، اعجاب انگیز است. می گویند کارل فروند، این صحنه را با گذاشتن دوربین روی سینه های خود و راه رفتن میان بازیگران فیلمبرداری کرد؛ احتمالاً اولین حرکتِ دوربین روی دستِ تاریخ سینما. تا آنجایی که یادم مانده، در فیلم شگفت انگیز و بزرگ « ناپلئون » اثر ابل گانس و محصول سال ۱۹۲۷ هم حرکت دوربین روی دست وجود داشت که البته این فیلم سه چهار سال بعد از « آخرین خنده » ساخته شده است. همینجا اضافه کنم که « ناپلئون » شاهکاری بی نظیر از یک فیلمساز نابغه ی دیگر است که چیزی حدود نود سال پیش، چنان حرکاتی از دوربین را به نمایش می گذارد که باورنکردنی ست. مثلاً در یک صحنه، دوربین از دیدگاه یک توپ از داخل یک عراده ی جنگی به بیرون پرتاب می شود!
پیرمرد بعد از اخراج، سیری قهقرایی طی می کند …
سلام
ممنون از تحلیل کامل و ریزبینانه
من که هنوز مبهووت صحنه های این فیلمم. شاهکاره
ارادت